Preveremena i prirodna menopauza
Kod žena sa primarnom prevremenom insuficijencijom (zatajenjem ) jajnika javljaju se neredovne menstruacije i smanjena plodnost prije 40. godine. , kao i prestanak menstruiranja prije 40. godine. Čak i kad su menstruacije redovne i kada se sve čini u redu , promjene rasta ili kvaliteta folikula je uočljiv i negativno se odražava na plodnost .To sve može da zavara mladu ženu koja gradi karijeru i misli da je sve u redu jer redovno mestruira. Simptomi koje mlada žena osjeća mogu biti slični onima u prirodne menopauze.Karakteriše je povišen folikulostimulirajući hormon (FSH) ≥ 40 mIU/mL] i nizak estradiola (E2) Uzrok je dosta softiciran , uključujući genetske abnormalnosti, autoimune poremećaje i enzimske defekte , nakon liječenja hemioterapijom ,zračenjem i nekim lijekovima . Najčešći klinički tretman i dalje je hormonska nadomjesna terapija (HRT). Ona je vrlo značajna i obavezna jer smanjuje rizik od osteoporoze, kardiovaskularnih bolesti i urogenitalne atrofije te za opšte poboljšanje kvalitete života žena . Veštački ciklusi nikada ne mogu zameniti prirodne cikluse. Za ostvarivanje jake želje za potomstvom pored svih pokušaja da se nadoknadi i reguliše hormonski status često je posljednja i najperspektivnija mjera kojoj se pribjegava donacija jajnih ćelija . U želji da se ima svoje biološko potomstvo transplantacija ljudskih mezenhimalnih matičnih ćelija je obećavajući tretman za žene sa prevremenom insuficijencijom jajnika . Mogu se sakupiti iz nekoliko tkiva odraslih, kao što su koštana srž), pupčana vrpca , periferna krv, masno tkivo, placenta i menstrualna tečnost .
Menopauza je normalan fiziološki događaj povezan sa smanjenjem lučenja hormona iz jajnika usljed starenja. U menopauzi kao prirodnom procesu svaka žena treba da se okrene sebi i poboljša kvalitet svog života na svim poljima. Ukoliko se navike i stil života koriguju u skladu sa menopauzom žene će biti zdravije, srećnije i zadovoljnije sobom. U svakodnevnoj komunikaciji trebale bi da međusobno razgovaraju o ovom problemu i tako bi postale svjesne da nisu same u onome što im se dešava. Najveći broj žena na našim prostorima želi da sve prepusti prirodi što zbog njenog uvjerenja ( što se mora poštovati) ili nedovoljnoj ili pogrešnoj informisanosti. U našem iskustvu liječenja žena u menopauzi, prepoznajemo širok spektar prednosti povezanih sa upotrebom hormonske terapije (HT). HT smanjuje ili eliminiše navale vrućine i poboljšava kvalitet sna, raspoloženje i pamćenje; smanjuje simptome/znakove genitourinarnog sindroma menopauze, poboljšava suhoću vagine, ublažava simptome urgentnosti i postkoitalnog cistitisa; smanjuje bolove u zglobovima i odgađa napredovanje osteoartritisa u menopauzi; smanjuje gubitak mišićne mase uzrokovan starenjem, optimizuje perifernu upotrebu inzulina i smanjuje rizik i napredovanje dijabetesa tipa 2. U sinergiji sa zdravim načinom života, HT poboljšava simptome i znakove menopauze i potiče dugovječnost u zdravstvenom stanju.
Upotreba hormonske terapije doživjela je dramatične promjene u posljednjih 20 godina. Postoji opšta saglasnost da žene mlađe od 60 godina ili koje započnu hormonsku terapiju unutar 10 godina od početka menopauze dobijaju kratkoročnu korist u smislu ublažavanja simptoma i dugoročnu korist u smislu zaštite od hroničnih bolesti koje pogađaju žene u postmenopauzi. Ipak uprkos prikupljanju dokaza koji podržavaju hormonsku terapiju za žene u menopauzi, spora reakcija medicinske zajednice dovela je do ‘velikog i nepotrebnog tereta patnje’ žena širom svijeta. Potrebni je veće zalaganje i upornost ljekara i studenata medicine da edukuju zajednicu o patofiziologiji menopauze i ulozi hormonske terapije u podršci ženama kroz tranziciju. Ublažavanje simptoma pruža dodatne prednosti kao što su poboljšana seksualna funkcija i ukupna kvaliteta života .Nedavni sistematski pregled koji je ispitivao ‘hipotezu o vremenu’ HT je pokazao da početak liječenja u mlađoj dobi (<60 godina) može zaštititi od mortaliteta svih uzroka, srčanog mortaliteta i kardiovaskularnih događaja. Ipak, uprkos prikupljanju dokaza i široko rasprostranjenoj podršci za upotrebu HT kod mlađih žena u menopauzi sa simptomima, medicinska zajednica sporo reaguje, sa malo ili nimalo promena u praksi propisivanja.
Stvarni rizik od raka dojke je nizak, procjenjuje se na <1 slučaj na 1000 žena-godina među korisnicama HT, što je niže od rizika povezanog s endogenim faktorima kao što su povećana gustina grudi ili faktori načina života kao što su gojaznost , fizička neaktivnost i konzumacija alkohola. Trenutno se misli da je malo vjerovatno da će hormonska terapija uzrokovati rak dojke sam po sebi, ali može imati promotorski učinak na postojeće tumore. Drugim riječima, kod malog broja žena koje primaju HT (otprilike 8 od 10 000), HT može povećati mogućnost da im se dijagnostikuje pretpostavljeni već postojeći rak dojke. Zanimljivo je da je analiza pacijenata sa rakom dojke u postmenopauzi izvijestila o većim stopama preživljavanja među korisnicama u odnosu na one koje nikada nisu koristile HT.
Iz dosadašnjih spoznaja žene umiru 9 puta češće od kardiovaskulnih bolesti, kao posledice nedostatka estrogena, nego od karcinoma dojki! I naravno hormonskom nadokanadom u strogo individualno odabranoj dozi i formulaciji lijeka . Najnovija naučna saznanja opovrgavaju ranija mišljenja da terapija estrogenima dovodi do karcinoma dojki. Da su hormoni zaista krivi, najviše karcinoma dojke bi imale trudnice, kada žene imaju najviše estrogena, čak 2000 puta veću od normalne Najčešće se maligniteti dojke javljaju kod žena nakon 60.godine koje ne koriste hormonsku terapiju u menopauzi, imaju niske estrogene i imaju visoke vrednosti drugih hormona koji započinje proces nastajanja karcinoma kod osoba koje imaju genetsku predispoziciju i kada započinje proces starenja ćelija. Sve kroz šta prolaze žene, dešava se i muškarcima. Tranziciju koju prolaze i žene i muškarci može se olakšati ako se na vrijeme koriguje hormonski dizbalans , kako steroidnih hormona tako i drugih hormona koji su važni u procesu starenja. Ali ni jednog trenutka ne smije s ezaboraviti rad na sebi svakog pojedinačno .Samo uz život koji je se zasniva na zdravoj prehrani ,redovnoj šetnji , boravku u prirodi ,uz izbjegavanje stresa koliko je to moguće i odgovarajuću tjelesnu masu možemo i osigurati zdraviju, kvalitetniju i ljepšu starost .
“Starost i nije tako loša ukoliko imate u vidu šta joj je alternativa.”Maurice Chevalier
„Bez obzira koliko godinta imate, ili kakve su Vaše okolnosti, Vi ste posebni, i Vi i dalje imate nešto jedinstveno za ponuditi. Vaš život, zbog toga ko ste, ima značenje!“ Baarbara de Angels
Prim. doc. dr Milena Brkić
Internista -endokrinolog
ZU „Talmma medic „